Deze zomer heb ik mij laten inspireren door twee interessante boeken. Als eerste heb ik verslonden, in de trein tussen Groningen, Den Haag en Almere, ‘Wij zijn ons brein’, van neurowetenschapper Dick Swaab. De tweede, reeds anderhalf jaar zwervend door het huis, het minder gemakkelijke boek van de filosoof Peter Bieri, ‘Het handwerk van de vrijheid, over de ontdekking van de eigen wil‘.
Wij zijn ons brein
Het inspirerende zit hem erin dat Dick Swaab schrijft dat we niet veel te willen hebben, de wil is onvrij, van een volledige vrijheid kan geen sprake zijn. Vele erfelijke factoren en omgevingsinvloeden leggen structuur en functie van de hersenen vast, al tijdens de vroege ontwikkeling.
Sexuele oriëntatie, genderidentiteit, aanleg voor ADHD, borderline, persoonlijkheidsstoornissen, depressie en schizofrenie, en ook talenten zijn vastgelegd, aldus Swaab. Vervolgens helpen de opvoeding en de cultuur waarin je opgroeit de laatste vrijheden al vroeg in je leven om zeep.
Wat je wilt is sterk afhankelijk van de eerste 25 levensjaren, waarin de hersenen zich ontwikkelen. De eerste 9 maanden voor de geboorte zijn dan ook nog eens cruciaal.
Ons karakter is dan gevormd en bepaalt hoe wij ons gedragen.
Wij kunnen iemand worden
Peter Bieri daarentegen pleit er juist voor dat wij kunnen kiezen iemand te worden. We kunnen onszelf ontplooien, we kunnen onszelf vormen.
Hiervoor is het van belang om bewust te leven. Het is van belang dat jij je persoonlijke geschiedenis kent, je leefomgeving kent en weet wat je wilt. Om vervolgens, in overeenstemming met jezelf, die activiteiten te kiezen die jouw wil in vervulling laten gaan. De mate waarin je dan in staat bent om je wil in daden om te zetten, in die mate ervaar je vrijheid, volgens Bieri.
En deze eigen wil kan je alleen zelf ontdekken. De wil is uniek voor ieder individu. En afhankelijk van iemands lichamelijke behoeftes, gevoelens, karakter, geschiedenis en zijn leefomgeving. Daarom is vrijheid verkrijgen handwerk. Er is geen standaard recept voor, er is niemand die je kan vertellen hoe jij vrijheid kan verkrijgen.
Onvrije wil: voorwaarde voor vrijheid en persoonlijke ontwikkeling
Onze wil is dus zowel volgens Swaab als Bieri niet vrij, onze wil is begrenst. Onze persoonlijkheid, geschiedenis en leefomgeving bepalen onze wil, deze gaan eraan vooraf.
Klik op afbeelding en lees artikel over ons bewustzijnsmodel en persoonlijke ontwikkeling
Het verschil is echter dat Swaab mij het gevoel geeft dat persoonlijke ontwikkeling een illusie is, terwijl Bieri juist de boodschap verkondigt dat persoonlijke ontwikkeling mogelijk is. Swaab heeft het over de structuur en de functie van de hersenen die ons tot een slaaf reduceert. Bieri daarentegen voegt daar de ervaringen, de persoonlijke geschiedenis die de hersenen heeft opgeslagen aan toe. Iemands unieke geschiedenis, waarin de structuur en functie van de hersenen dan impliciet worden opgenomen.
Het kennen of erkennen hiervan maakt weten wat jij wilt, en daardoor persoonlijke ontwikkeling, mogelijk. De kunst is het creëren van een vrije ruimte waarin jij jezelf kan zijn, het uitgangspunt bent en jezelf kan worden. Vrije ruimte waarin jij je wil in daden kan omzetten.
Pas dan wordt vrijheid verworven.