De politieke drijfveer
Het is verkiezingstijd en onze politieke kopstukken domineren het nieuws. Een aantal zaken vielen mij op de afgelopen dagen. Zo luidt een kop op de NOS site ‘Rutte spreekt de waarheid niet’ en roept Scheepbouwer, in zijn column in het FD, de lijsttrekkers op om te zeggen wat hen ‘bezielt’. In de veronderstelling dat we ons dan meer kunnen verbinden en inleven in het waarom van een politicus. Wat bezielt een politicus? Wat drijft hen?
Zo bewoog Scheepbouwer mij om het originele werk van Spranger weer eens te raadplegen. Wat heeft hij geschreven over de ziele roerselen van een politicus.
Eduard Spranger is een Zwitserse gedragswetenschapper die leefde van 1882 tot 1963. In 1928 publiceerde hij zijn boek 
Types of men. Hierin classificeerde hij zes persoonlijkheidstypen. Een persoonlijkheidstype vertelt ons welke houding iemand aanneemt ten opzichte van de wereld. Een van deze persoonlijkheidstypen of houdingen die hij beschrijft is ‘The political attitude’. Wat ik in de praktijk nu de individualistische drijfveer noem.
Macht
Spranger is er duidelijk over dat de politicus pur sang is gericht op macht. Deze macht levert iemand het vermogen en de wil om anderen te domineren en te controleren. De politicus doet er alles aan om zich niet te laten zien, zich prijs te geven. Hij is bedreven in de kunst om een mysterie te blijven en zal derhalve altijd afstand willen bewaren. Aldus Spranger.
Oorzaken die deze politieke houding bij iemand veroorzaken geeft hij niet. Laat ik daarom een voorbeeld geven uit eigen ervaring dat regelmatig voorkomt.
Je hebt een zeer dominante ouder gehad die alles voor je bepaalde als kind en dat werd niet door je gewaardeerd. Dat kan resulteren in een houding, een overtuiging, dat je geen bepalende figuur in je omgeving ducht die jou vertelt wat je moet doen, die de controle over je heeft. Waardoor jij zorgt dat je nu zelf de controle over situaties bezit. Zo kan een ervaring uit het verleden zorgen dat je gedreven bent om leiding te nemen, om macht uit te oefenen. Om unieke concepten, ideeën of producten te bedenken die jou in het centrum van de macht plaatsen.
Vrijheid en grenzen
Mijn ervaring leert dat iemand met een sterke politieke drijfveer in zijn verleden, opvoeding, een teveel of een gebrek aan vrijheid heeft ervaren. Ouders waren er niet of gaven geen grenzen aan. Of, zoals het voorbeeld hierboven, ouders bepaalden altijd de grenzen, waardoor je ze niet zelf hebt kunnen ontdekken. Vrijheid is daardoor vaak een streven. Het streven om het eigen individu centraal te stellen en de eigen grenzen te bepalen.
En om eigen grenzen te bepalen is het gewenst om te zorgen dat een ander jou niet kan begrenzen, jouw vrijheid kan ontnemen, de macht over jou heeft. Daarom is het leven van een politicus een schaakspel. Waarin zetten vooraf worden bedacht om aanvallen te kunnen doen die de macht van een ander verzwakken. Zo blijf je baas over je eigen grenzen. De politicus bepaalt wie hij vertrouwt en wie, over de grenzen heen, een glimp mag opvangen van zijn ziele roerselen.
En een goede schaker zal nooit zijn zetten op voorhand prijsgeven. Dat is hetzelfde als je gewonnen geven, de macht uit handen geven. Hij zal zinspelingen op of transparantie over een zet van de tegenstander niet vertrouwen. Deze interpreteert hij als misleidend, om hem slimmer af te zijn.
Dus verwacht van een politicus niet snel de waarheid te horen, deze zal altijd zo worden verdraaid dat het past in zijn verhaal. En wat een politicus ‘bezielt’ zal zich niet snel openbaren. Maar dat had Scheepbouwer kunnen weten, aangezien hij ongetwijfeld ook een politieke houding heeft en dan in combinatie met een zakelijke.
Hoe dan ook, de komende dagen zullen vermakelijk zijn, want er valt wat te kiezen volgens de kenners. En na de verkiezingen zullen wij ons verbazen. Politici, die dan aan de macht zijn, vergeten de verkiezingsretoriek in de dan geldende politieke realiteit en verdeling van de macht. Een nieuw schaakspel wordt gespeeld.
Filmtip
Een film die naar mijn idee goed in beeld brengt hoe een politicus pur sang denkt, voelt, opereert en zich heeft gevormd is the Gladiator. Keizer Marcus Aurelius wil zijn macht overdragen aan generaal Maximus. Zijn zoon Commodus heeft niet het juiste moraal volgens de keizer. Commodus ziet dat anders en pakt zijn kans om de macht te grijpen alvorens zijn vader aan Maximus de macht kan overdragen. Zie de trailer hieronder.
Relevante artikelen
Voor een overzicht van de zes drijfveren verwijs ik naar het artikel genaamd Drijfveren van Spranger.
Hoe ik kijk naar drijfveren, gedragsstijlen en talenten in relatie tot persoonlijke ontwikkeling valt te lezen in het artikel over het Bewustzijnsmodel.