Bewustzijnsmodel 2.0

Bewustzijnsmodel 1.0

Het bewustzijnsmodel gebruik ik sinds 2004 in coachings- en trainingsactiviteiten. Een eenvoudig model om uit te leggen hoe wij kijken naar een mens in relatie tot persoonlijke ontwikkeling. Het gaat in dit model vooral over zelfkennis, over denkstijlen, drijfveren en gedragsstijlen. Belangrijke aspecten die wij bespreekbaar en bewust maken. En helpen om (zelf)inzicht te krijgen, te reflecteren op het zelf, om keuzes te maken in de persoonlijke ontwikkeling van een mens. Het is in al die jaren nooit bekritiseerd. Tijd om er zelf nog eens kritisch naar te kijken. Drie ideeën of gedachten hebben zich bij mij gevormd die ik hieronder wil toelichten:

Als je het model kantelt ontstaat er een oog, symbool voor waarnemen
Bewustwording is een proces waarbij ook het onbewuste van belang is
Er ontstaat een lemniscaat als je onbewust en bewust in één model onderbrengt

Bewustzijn en waarnemen

Ten eerste is er bij mij het idee ontstaan om het model te kantelen, er ontstaat dan namelijk een oog, wat een mooi symbool is voor waarnemen. Het model geeft dan weer wat jij waarneemt in de wereld en wat jij dan gaat doen, welke doelen jij stelt en welke acties jij gaat ondernemen. Jouw denkstijlen, drijfveren en gedragsstijlen kleuren jouw werkelijkheid. Stel jij dwaalt wat door een onbekend gebouw, met bijzondere architectuur en diverse mensen. Dan kan je verschillende zaken waarnemen. Bijvoorbeeld, je ziet twee mensen eten aan een tafel, dan kun je dat verschillend beoordelen. Je kunt twee mensen zien die gezellig met elkaar praten en eten en je afvragen waarover ze spreken en wie deze mensen zijn, wat waarschijnlijk het geval is indien je een sterk empathisch vermogen hebt met een sociale drijfveer. Maar je kunt ook twee mensen waarnemen die rustig zitten te eten, waarschijnlijk vaker in het gebouw zijn, en de tijd hebben om jou te vertellen hoe jij zo snel mogelijk de juiste uitgang vindt zodat je zo snel mogelijk bij het treinstation komt, wat past bij iemand met een sterk praktische denk- en doe-stijl. En het zou ook niet gek zijn om helemaal geen mensen waar te nemen, maar alleen oog te hebben voor de architectuur en je af te vragen wat het gebouw zo bijzonder maakt en wat er niet lijkt te kloppen. En die interpretatie past dan met name bij iemand met een systematische kijk en een architectenachtergrond. Dezelfde objectieve fysieke wereld totaal anders geïnterpreteerd. Zo vormen als het ware jouw denkstijlen, drijfveren en gedragsstijlen jouw wereld, zo maak je een eigen waarheid.

Bewustzijn en doelgerichtheid

Datgene waarvan je je bewust bent is sterk afhankelijk van welk doel dat je je stelt. Het mooiste wordt dat geïllustreerd door onderstaand filmpje, een ‘Awareness’ Test. Mogelijk ken je het filmpje, is dat niet het geval neem dan even de tijd om het te bekijken. Blijkbaar neem je andere zaken waar als het jouw doel is om te tellen hoe vaak een team overgooit, dan als je doel is om te bekijken welk vreemd wezen door het beeld ‘moonwalkt’. Wat je ziet is waar je op focust, waar je op let of wat je doel is.

Onbewustzijn en waarnemen

Blijkbaar nemen we ook veel niet waar in de wereld. Zoals uit het filmpje blijkt, nemen we zaken niet waar die wel in de fysieke wereld aanwezig zijn. Zoals blijkt als je de ‘Awareness Test’ nogmaals bekijkt en de beer echt wel door het beeld blijkt te gaan. Maar er zijn ook voorbeelden van zaken die er onbewust zijn en waarvan het nog maar de vraag is of wij deze in onze fysiek waarneembare wereld kunnen waarnemen. Daarbij kom ik op het tweede punt: het belang van het onbewuste. Hierbij kun je denken aan wat Jung de archetypen noemt, onbewuste, universele ideeënpatronen die, aldus Jung, middels dromen in ons bewuste kunnen verschijnen en ons verbinden met een collectief onderbewuste. Ook in familie- of organisatie-opstellingen van Bert Hellinger worden emoties en gevoelens waarneembaar en bewust gemaakt die de deelnemers aan de opstelling niet kunnen weten of vermoeden. En, wat ik onlangs met veel verbazing heb gelezen, ervaringen van mensen met een Bijna Dood Ervaring laten hetzelfde zien.

Bijna Dood Ervaringen

In het boek Eindeloos Bewustzijn, van Pim van Lommel, worden voorbeelden gegeven van waarnemingen en ervaringen van mensen tijdens een hartstilstand of tijdens een coma. Voorbeelden van waarnemingen en ervaringen wanneer er aantoonbaar geen of zeer weinig hersenactiviteit is. In het boek worden voorbeelden gegeven van mensen die bijkomen uit een coma of de hartstilstand overleven, en dan zeer gedetailleerd ervaringen kunnen vertellen en kennis hebben genomen van feiten die men niet had kunnen weten. Dat wil zeggen, die niet waarneembaar zijn met de door ons bekende zintuigen. Aspecten van deze Bijna Dood Ervaringen hebben sterke overeenkomsten met de kwantummechanica, volgens van Lommel, waardoor tijd en ruimte anders worden ervaren. En bewustzijn eindeloos lijkt te zijn. We kunnen ons door deze ervaringen ook afvragen waar het bewustzijn dan wel zit, blijkbaar niet alleen of geheel in de hersenen. Waar veel wetenschappers toch wel van uitgaan.

Als je nu beide beelden met elkaar verbindt, ontstaat het bewustzijnsmodel 2.0.

Oneindig proces

En tot slot het derde punt: bewust en onbewust als proces weergegeven. Zoals aangegeven is bewustworden een proces. Van handelen en reflectie. Waarin bewust en onbewust elkaar afwisselen en elkaar beïnvloeden. Waar de wereld om je heen en de innerlijke wereld op elkaar worden afgestemd. Waar existentie en essentie elkaar beïnvloeden. Dit proces kunnen we mooi weergeven als een lemniscaat. Het proces van bewustworden wordt weergegeven als een oneindig proces waarin tegengestelde krachten elkaar beïnvloeden en in balans houden.

Inspiratie

Naast mijn inspiratie uit gevoerde gesprekken met diverse mensen ben ik de laatste tijd geïnspireerd door de volgende bronnen: 1) Hoorcollege visie Jean-Paul Sartre: wegen der vrijheid, hoorcollege door Maarten van Buuren; 2) Het Bewustzijn, hoorcollege over de filosofie van het brein door Bas Haring; 3) Eindeloos bewustzijn, een wetenschappelijke visie op de Bijna Dood Ervaring door Pim van Lommel; 4) De weg naar het Zelf, Carl Jung en zijn spirituele zoektocht door Claire Dunne.