Sinds Socrates is er veel veranderd. Veranderde waarden, meer kennis en technologische ontwikkelingen hebben voor veel innovatie gezorgd in de fysieke wereld. Maar wat is er nu veranderd in het nadenken over ‘het goede’? Wat is er veranderd in hoe wij zelfonderzoek plegen?
Stel, Socrates zou mij nu ondervragen of ik het goede doe, of ik op authentieke wijze leiding geef aan mijn leven? Stel, hij zou mij ondervragen over mijn ideeën en of deze wel kloppen, zou zijn methode dan nog werken? Of is deze methode nu achterhaald? Is Socrates zijn houdbaarheidsdatum verlopen, of is hij nog springlevend?
Socrates, op zoek naar het goede
Socrates was de eerste filosoof die op zoek ging naar het goede. Kessels geeft in zijn boek ‘Scholing van de geest, wat ik leerde van Socrates’, de manier weer die Socrates hanteerde ‘op de markt’. Een systematische aanpak die Plato ons heeft nagelaten in de vorm van dialogen. De hoofdlijnen zijn, volgens Kessels:
- Ken uzelf: zorg voor een beeld van uw ‘echte zelf’
- Voer goede gesprekken: verplaats je in anderen
- Zoek het poëtische argument: welk idee is jouw kompas?
- ‘Klim uit de grot’: zorg voor inzicht in de essentie
- Beschouw de dragende ideeën: ontwikkel visie
- Daal weer af in de grot: handel naar de visie
- School je in liefde: weet wat je te doen hebt
Bovenstaande is volgens Socrates algemene vorming om een weldenkend, welwillend en wellevend mens te worden. Noodzakelijk om de mooiste harmonie te realiseren in jezelf en om je heen.
Hartman, wat is een goed mens?
Bij het lezen van Jos Kessels boek viel mij iets op. De zeven hoofdlijnen hebben een verrassend sterke overeenkomst met de denkstijlen van Hartman. Ik zal de denkstijlen (D) hieronder opnoemen en de hoofdlijn (H) uit het boek eronder zetten:
- (D) Empathisch vermogen, wie zijn de mensen om mij heen?
- (H) Voer goede gesprekken: verplaats je in anderen
- (D) Praktisch denken, wat zijn onze taken?
- (H) Daal weer af in de grot: handel naar de visie
- (D) Systematisch denken, wat is onze visie
- (H) ‘Klim uit de grot’: zorg voor inzicht in de essentie +
- (H) Beschouw de dragende ideeën: ontwikkel visie
- (D) Zelfwaardering, wie ben ik?
- (H) Ken uzelf: zorg voor een beeld van uw ‘echte zelf’
- (D) Rolbewustzijn, wat zijn mijn taken?
- (H) School je in liefde: weet wat je te doen hebt
- (D )Zelfsturing, wat is mijn ideale ik?
- (H) Zoek het poëtische argument: welk idee is jouw kompas?
Deze constatering deed mij weer eens in de autobiografie van Hartman duiken, Freedom to Live. En zo verrassend blijkt deze overeenkomst dan ook weer niet te zijn. Hartman heeft zijn hele leven (1910 – 1973) zich bezig gehouden met de vraag: Wat is een goed mens? En hoe dat te kunnen meten. Hierbij aangespoord door het slechte van Hitler en vervolgens de vernietigingskracht ontwikkeld tijdens de koude oorlog. Ook hij ging te rade bij Socrates en Plato. Echter, hij vond geen aanwijzingen in de dialogen over wat goed is. Vervolgens heeft Hartman er tientallen jaren over gedaan om een logica te ontwikkelen om het goede te kunnen meten. Om te meten wat een goed mens is. In zijn autobiografie wordt uit de doeken gedaan wat zijn visie is over een goed mens. Een mens is goed volgens hem als iemand voldoet aan zijn eigen Ik, als iemand zijn eigen Zelf leeft. Hartman is in 1973, om zijn innoverende arbeid voorgedragen voor de Nobelprijs van de Vrede.
Socrates leeft
Socrates in “De School van Athene”. Fresco van Rafaël Santi
Om een weldenkend, welwillend en wellevend mens te worden, om je te vormen, heeft Socrates een bepaalde aanpak die Plato ons heeft nagelaten in de dialogen. Een wijze van zelfonderzoek om de mooiste harmonie te realiseren in jezelf en om je heen. Om het goede te doen.
Hartman heeft ons een logica nagelaten om te kunnen meten volgens welke denkstijlen iemand zichzelf en de wereld om hem heen waardeert. Om te onderzoeken welke denkstijlen iemand aanwent of juist niet. Of anders geformuleerd: welke hoofdlijnen uit Socrates zijn systematische aanpak iemand geneigd is te gebruiken en welke niet. Het geeft inzicht in de oorzaak waarom iemand wel of geen vrijheid ervaart om zijn eigen Zelf te leven. En zo een goed mens te zijn.
Nu ontkom ik niet aan de conclusie dat Socrates zijn houdbaarheid nog niet is verlopen na 2400 jaar. De systematiek die Socrates hanteerde, om het goede te achterhalen, wordt door Hartman onderbouwd en aangevuld door zijn logica en meetmethode.
De fysieke wereld is enorm drastisch veranderd de afgelopen 2400 jaar. Socrates zal moeite hebben om deze te herkennen en te begrijpen. Maar als het gaat over persoonlijke ontwikkeling is er niet veel veranderd. Socrates zijn systematiek om gesprekken te voeren, om goed te doen, is nog steeds toepasbaar. Socrates zou mij gewoon kunnen ondervragen of ik het goede doe. En hierbij worden geholpen door mijn denkstijlenprofiel van Hartman, mijn TriMetrixprofiel, erbij te pakken. Om te bepalen wat mijn kracht is en wat mijn valkuil om goed te doen, om mijn eigen Zelf te leven.