Egoïsme: is het een vloek of een zegen?
Egoïsme. Voor velen klinkt het als een morele zonde of bron van conflicten. Maar wat als het juist de sleutel is tot persoonlijke groei, vooruitgang en zelfontplooiing? In het Filosofisch Café De Vrije Ruimte leidde ik een gesprek met vier deelnemers waarin we deze vraag onderzochten: Is egoïsme een motor van vooruitgang, of leidt het tot het einde van de samenleving?
De verhalen waren persoonlijk en herkenbaar. Van een ongeluk in het verkeer en zakelijke beslissingen tot coronagedrag: het blijkt een gelaagd concept. De grens tussen zelfzorg en schadelijk eigenbelang is dun en afhankelijk van intenties, situaties en waarden. In dit artikel verbind ik die inzichten met het idee van Excelleren in vrijheid: jezelf ontwikkelen in balans met de wereld om je heen.
Hoe kan zelfgericht gedrag bijdragen aan groei zonder anderen te schaden?
Van eigenbelang naar zelfzorg: wanneer is egoïsme gezond?
Tijdens het gesprek kwamen prikkelende vragen naar boven. Is egoïsme nodig om te overleven? Is het altijd slecht, of is er een schaal van constructief naar destructief? Wanneer is egoïsme een daad van zelfzorg en wanneer is het gewoon domheid of gebrek aan inlevingsvermogen?
Egoïsme is niet zwart-wit. Het kan schadelijk zijn wanneer je anderen negeert, pragmatisch zijn als het gaat om zakelijke keuzes, of zelfs nuttig als je trouw blijft aan jezelf. De intentie achter egoïsme en de gevolgen ervan maken het verschil.
In de zoektocht naar balans komt het concept Excelleren in vrijheid naar voren. Dit gaat over het benutten van je potentieel in harmonie met anderen. Zoals Socrates al stelde in zijn metafoor van de tweespan:
- Het weerbarstige paard symboliseert je natuurlijke verlangen naar genot en eigenbelang.
- Het ijverige paard staat voor het streven naar het beste, gedreven door discipline en ambitie.
- De menner, die de twee paarden leidt, vertegenwoordigt de rede: het gezonde verstand dat zorgt voor balans.
Egoïsme kan dus een motor van vooruitgang zijn, zolang je handelt vanuit bewuste keuzes en intrinsieke motivatie. Het gaat niet alleen om wat je doet, maar vooral om hoe je het doet. Ben je je bewust van je impact? Is je gedrag puur gericht op eigen gewin, of draagt het bij aan je groei en daarmee ook aan een mooiere wereld?
Ervaringen uit de praktijk: waar ligt de balans?
De deelnemers deelden herkenbare situaties waarin egoïsme een rol speelde. Deze voorbeelden laten zien hoe dun de scheidslijn kan zijn tussen gezonde zelfzorg en schadelijk gedrag.
- In het verkeer: Een deelnemer fietste te hard en veroorzaakte een ongeluk. Zijn tempo was belangrijker dan de veiligheid van anderen. Wat had hier balans gebracht tussen je eigen tempo en respect voor je omgeving?
- Zakelijke keuzes: Een deelnemer koos ervoor een eigen bedrijf te starten en een klant van zijn (oude) werkgever mee te nemen. Een daad van zelfontwikkeling, maar tegelijk een ethische kwestie. Was dit egoïsme schadelijk, of juist een daad van persoonlijk leiderschap?
- Coronagedrag: Een vriend negeerde coronamaatregelen en droeg bewust geen mondkapje. Hij koos voor zijn eigen vrijheid, maar bracht anderen in gevaar. Hoe verhoudt persoonlijke vrijheid zich tot verantwoordelijkheid voor de ander?
- Werkkeuzes: Bij het kiezen van een projectleider gaf iemand de voorkeur aan een collega met wie hij goed kon opschieten, ondanks een minder sterk inhoudelijk voorstel. Hoe kun je trouw blijven aan jezelf en tegelijkertijd recht doen aan het grotere geheel?
Deze verhalen maken duidelijk dat egoïsme situationeel is. Soms is het nodig om je eigen pad te kiezen, grenzen te stellen en voor jezelf te zorgen. Maar wanneer het ten koste gaat van anderen, ontstaat er onbalans.
Excelleren in vrijheid: balans als sleutel
Uit het gesprek kwam een belangrijke conclusie naar voren: egoïsme is een schaal. Aan de ene kant is er constructief egoïsme, dat leidt tot groei en zelfzorg. Aan de andere kant kan egoïsme destructief zijn, wanneer het schade toebrengt aan anderen of de wereld om je heen.
In de context van persoonlijke ontwikkeling is egoïsme soms nodig om:
- Je eigen pad te kiezen en te excelleren in wat voor jou belangrijk is.
- Grenzen te stellen en ruimte te creëren voor je groei.
- Bewust te handelen en verantwoordelijkheid te nemen voor de impact van je keuzes.
Maar Excelleren in vrijheid vraagt meer. Het vraagt om balans en zelfkennis:
- Zelfbewustzijn: Wat drijft jouw egoïsme? Is het angst, behoefte of ambitie?
- Reflectie: Wat betekent jouw keuze voor anderen? Brengt het waarde of schade?
- Actie vanuit balans: Hoe zorg je goed voor jezelf, terwijl je bewust verbonden blijft met anderen?
Balans tussen jezelf en de wereld maakt egoïsme niet alleen een kracht voor persoonlijke groei, maar ook voor een mooiere samenleving.
Conclusie: van egoïsme naar vrijheid
Egoïsme is geen absolute zonde, maar een spiegel die je uitnodigt tot zelfonderzoek. Wanneer je het bewust inzet, kan het een drijfveer zijn voor persoonlijke ontwikkeling en zelfzorg. De sleutel ligt in de balans: jezelf ontwikkelen, je potentieel benutten en tegelijkertijd verbonden blijven met de wereld om je heen.
Vrijheid ontstaat wanneer je trouw blijft aan jezelf, maar ook verantwoordelijkheid neemt voor je impact. De vraag is daarom niet of egoïsme goed of slecht is, maar: Hoe kun jij egoïsme vandaag inzetten om te groeien, zonder de verbinding met anderen te verliezen?
Info – Begeleiding – Boek
Wil jij onderzoeken wat jij kan doen om je zelfkennis te vergroten, jezelf uit te dagen én om in balans te blijven? Ik help je graag om het juiste spoor te vinden of het juiste pad te kiezen. Neem dan vrijblijvend contact met me op.
Voor persoonlijke begeleiding bij jouw ontwikkeling, leiderschap en groei? Zie: Drie diensten – Persoonlijke ontwikkeling
Wil je het boek lezen? Info of bestellen Excelleren in vrijheid | Een recept voor persoonlijke ontwikkeling
Doe je liever de e-learning ‘Excelleren in vrijheid’ in mijn Academy? Neem dan ook contact met me op.